توسّل، استغاثه و نذر بر اولیای الهی و شدّ رحال بر زیارت قبر پیامبر اکرم$ از امور معمول بین مسلمانان بوده است و اکثر فقهای مذاهب، چه شیعه و چه سنّی، نه تنها از این کار منع نمیکردند، بلکه در تأیید این اعمال به نگارش کتاب و رساله نیز همّت گماردند، تا اینکه در قرن دوازدهم در منطقه نجد شخصی به نام محمّد بن عبد الوهّاب بن سلیمان نجدی با تأثیرپذیری از اندیشه ابن‌تیمیه و ابن‌قیم جوزیه، این اعمال را شرک‌آلود و مرتکب آن را مشرک دانست. او با تعریفی خاصّ از توحید و ایمان عامّه مسلمانان را به دلیل طلب شفاعت و استغاثه و توسّل به غیر الله، موحّد ندانسته، بلکه مسلمانان زمان خود را مشرک خطاب کرده است؛[1] حتّی پا از این فراتر گذاشته، شرک مسلمانان اهل زمانه خود را از شرک مشرکان زمان پیامبر شدیدتر دانسته است.[2]
عقیده ابن‌عبدالوهّاب با واکنش شدید از جانب علمای اسلام به خصوص علمای شیعه مواجه میشود. محمّد بن عبد الوهّاب بن داوود همدانی، مؤلف کتاب ازهاق الباطل و معروف به امام‌الحرمین، به همراه شیخ جعفر کاشف الغطاء و سید محسن امین از بزرگان شیعه در قرن سیزدهم بودند که به نقد عقیده ابن عبد الوهّاب و عملکرد او در مواجهه با مسلمانان پرداختند و به تنویر اذهان شیعیان در خصوص عقاید وهابیت همّت گماردند.
[1]. محسن امین، کشف الارتیاب فی اتباع محمّد بن عبد الوهاب، ص134؛ به طوری که محمّد بن عبد الوهّاب در رساله کشف الشبهات، حدود 4 بار مسلمانان زمان خود را با عنوان «المشرکون فی زماننا» یا «شرک أهل زماننا» خطاب میکند؛ نک: محمّد بن عبد الوهّاب، کشف الشبهات، ص6 و 8 و 15و 33.
[2]. فاعلم أن شرک الأولین أخف من شرک أهل زماننا بأمرین: أحدهما: أن الأولین یشرکون ویدعون الملائکة والأولیاء والأوثان مع الله فی الرخاء، وأما فی الشدة فیخلصون لله الدعاء ... فمن فهم هذه المسألة التی وضحها الله فی کتابه، وهی أن المشرکین الذین قاتلهم رسول الله (ص) یدعون الله ویدعون غیره فی الرخاء، وأما فی الضراء والشدة فلا یدعون إلا الله وحده لا شریک له وینسون ساداتهم، تبین له الفرق بین شرک أهل زماننا وشرک الأولین. الأمر الثانی: أن الأولین یدعون مع الله أناسا مقربین عند الله. إما أنبیاء، وإما أولیاء، وإما ملائکة، أو یدعون أشجارا أو أحجارا مطیعة لله لیست عاصیة. وأهل زماننا یدعون مع الله أناسا من أفسق الناس، والذین یدعونهم هم الذین یحکون عنهم الفجور من الزنا والسرقة وترک الصلاة وغیر ذلک؛ نک.: محمّد بن عبد الوهّاب، کشف الشبهات، ص33.
)